Enver Hoxha (1908–1985) był dyktatorem Albanii i jednym z najbardziej skrajnych komunistycznych przywódców XX wieku. Rządził krajem od zakończenia II wojny światowej aż do swojej śmierci, pozostawiając po sobie państwo skrajnie izolowane, zindoktrynowane i zacofane gospodarczo.
Albański przywódca wykształcony we Francji i Belgii, związany z ruchem komunistycznym. Po wojnie został liderem Komunistycznej Partii Albanii i podporządkował kraj wzorcowi stalinowskiemu.
Czy był szaleńcem?
Z perspektywy historycznej Hoxha nie był szaleńcem w sensie klinicznym, ale jego polityka była ekstremalna, paranoiczna i destrukcyjna. Przykłady:
- Nakazał zniszczenie tysięcy miejsc kultu religijnego – Albania została pierwszym na świecie państwem oficjalnie ateistycznym.
- Wprowadził policyjny reżim oparty na inwigilacji, donosicielstwie i terrorze (tajna policja Sigurimi).
- Wymusił pełną izolację kraju, zakazując kontaktu z zagranicą, nawet podróży.
- Nakazał budowę setek tysięcy bunkrów, bo bał się inwazji z każdej strony.
Wszystko to wynikało nie z szaleństwa w sensie utraty kontaktu z rzeczywistością, ale z ideologicznego fanatyzmu i głębokiej paranoi.
Same rządy Hoxhy można podzielić na cztery kluczowe okresy:
Okres Jugosłowiański - gdzie Albania wraz z Jugosławią mogły poszczycić się mianem krajów które wyzwoliły się same spod niemieckiej okupacji. Okupione to było jednak również wojnami domowymi lokalnych partii komunistycznych z lokalnymi rojalistami - w Jugosławii z Czetnikami a w Albanii - z organizacją "Belle Kombetar". W okresie tym istniała silna współpraca między Jugosławią a Albanią, oraz silną pozycją Kociego Xoxe - przywódcy frakcji Proletariackiej w Komunistycznej Partii Albani. Egzekucja oskarżonego o Titoizm Xoxego rozpoczęła kolejny okres.
Okres Radziecki charakteryzował się silną współpracą Albanii ze Związkiem Radzieckim w trakcie rozłamu na linii Tito-Stalin. Charakteryzował się on silnym podporządkowaniem Związkowi Radzieckiemu oraz podsycaniem lęków przed zabójczym Titoizmem. Okres kończy się w momencie Odwilży Stalinowskiej.
Okres Chiński można nazwać czasem kiedy Hoxha stwierdził że wraz z Chruszczowem Związek Radziecki zszedł z drogi budowy komunizmu i zdradził słuszną linię Stalina. Przywódca poszukiwał protektoratu w skłóconej z ZSRR Chińskiej Republice Ludowej.
Okres samodzielności był okresem kiedy zawiedziony oboma głównymi komunistycznymi mocarstwami Hoxha zdecydował się na samodzielną drogę do komunizmu w pełnej izolacji Albanii od świata zewnętrznego. Czas ten kończy się wraz ze śmiercią Envera w 1985 roku.
