Habsburgowie wywodzą się ze Szwajcarii. Ich nazwa pochodzi od zamku Habsburg, który znajduje się w dzisiejszym kantonie Argowia. Ród wyłonił się w XI wieku i początkowo był jednym z wielu lokalnych feudałów w Szwajcarii. Z czasem zaczęli ekspandować na tereny Austrii – w 1273 roku Rudolf I został wybrany królem Niemiec, a po zwycięstwie nad Przemyślidami w 1278 roku zdobył dla rodu Austrię, Styrię i Karyntię.
Cymbarka Mazowiecka i „habsburska warga”
Cymbarka Mazowiecka była córką księcia mazowieckiego Siemowita IV i została żoną Ernesta Żelaznego Habsburga, księcia Styrii i Karnioli. To właśnie ich małżeństwo wprowadziło do linii Habsburgów cechę znaną jako „habsburska warga” – przerośniętą dolną wargę i wysuniętą żuchwę (prognatyzm).
Chociaż wśród Habsburgów występowała wcześniej nieznaczna tendencja do prognatyzmu, to po Cymbarce cecha ta stała się wyraźniejsza i z czasem uległa nasileniu z powodu wielokrotnych małżeństw między krewnymi.
Istnieją przekazy sugerujące, że Cymbarka Mazowiecka była kobietą o niezwykłej sile fizycznej i energicznym charakterze. Według legend miała np. gołymi rękami łamać podkowy, co stało się częścią jej barwnego wizerunku w historiografii. Choć jej małżeństwo w Ernestem było polityczne, wszystko wskazuje na to, że było wyjątkowo udane i pełne uczuć - co nie było w tamtych czasach regułą. Ernest Żelazny miał darzyć Cymbarkę szczerą miłością i szacunkiem. Urodziła mu dziesięcioro dzieci, co samo w sobie mogło świadczyć o bliskiej więzi między nimi.
Cymbarka była szanowana jako matka dynastii i miała duży wpływ na swoje dzieci.
Habsburgowie w Polsce
Habsburgowie mieli boczną odnogę, która osiedliła się na Śląsku i w Żywcu. Najbardziej znanym przedstawicielem tej linii był Karol Stefan Habsburg, właściciel Żywca, który sympatyzował z Polską i wychował swoje dzieci w duchu polskości. W 1918 roku niektórzy politycy widzieli w nim kandydata na króla Polski, ale projekt nie doszedł do skutku.
Jego synowie, Karol Olbracht Habsburg i Leon Karol, uważali się za Polaków i walczyli w Wojsku Polskim.
Los Habsburgów żywieckich w III Rzeszy i PRL
W czasie II wojny światowej odmówili podpisania Volkslisty, przez co ich majątek został skonfiskowany przez nazistów, a Karol Olbracht był więziony przez Gestapo.
Po wojnie władze PRL także skonfiskowały ich dobra - Habsburgowie żywieccy zostali uznani za wrogów ludu i zmuszeni do opuszczenia pałacu. Karol Olbracht Habsburg do końca życia pozostał wierny Polsce, nie przyjął obywatelstwa austriackiego i w 1993 roku został pochowany w Żywcu.