Stolica i największe miasto Niemiec.
Berlin ma swoje korzenie w średniowieczu, choć obszar dzisiejszej Brandenburgii był zamieszkany przez plemiona słowiańskie już od wczesnego średniowiecza, zanim w XII wieku rozpoczęła się ekspansja cesarstwa niemieckiego na wschód. Około 1230 roku powstały bliźniacze osady Berlin i Cölln na wyspie Sprewy, które szybko rozwinęły się dzięki handlowi i położeniu na szlakach kupieckich. W XIV wieku oba miasta weszły do Hanzeatyckiej Ligi, a w 1415 roku władzę w Brandenburgii objęła dynastia Hohenzollernów, która przekształciła ją z peryferyjnego regionu w silne księstwo. W XVII i XVIII wieku, za Wielkiego Elektora i królów pruskich, Berlin stał się centrum politycznym i kulturalnym, rozbudowując się w kierunku monumentalnej barokowej i klasycystycznej stolicy.
Po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku Berlin został ogłoszony stolicą nowego państwa, co zapoczątkowało ogromny rozkwit urbanistyczny, industrialny i demograficzny. W okresie Republiki Weimarskiej miasto było jednym z najbardziej kosmopolitycznych miejsc w Europie, a w latach 1933–1945 stało się centrum nazistowskich Niemiec, co doprowadziło do jego niemal całkowitego zniszczenia podczas II wojny światowej. Po 1945 roku Berlin został podzielony na Wschodni i Zachodni, a Mur Berliński od 1961 roku stał się symbolem zimnej wojny, aż do jego upadku w 1989 roku.
Dzisiejszy Berlin jest jedną z najbardziej różnorodnych i dynamicznych stolic Europy, pełną kontrastów między historią a nowoczesnością. Warto zobaczyć Wyspę Muzeów z monumentalną architekturą i zbiorami od starożytności po XIX wiek, oraz Berliner Dom górujący nad Sprewą. Miłośnicy historii XX wieku odwiedzą Brandenburger Tor, Reichstag z nowoczesną kopułą Fostera i Pomnik Pomordowanych Żydów Europy. Współczesny Berlin prezentuje się szczególnie w okolicach Potsdamer Platz, przebudowanym po zjednoczeniu w duchu futurystycznej architektury. Część dawnego Muru można zobaczyć w East Side Gallery, gdzie artyści z całego świata zostawili swoje murale. Na bardziej alternatywną energię miasta trafisz w dzielnicach Kreuzberg, Neukölln czy Prenzlauer Berg, a dla miłośników techniki świetne będzie Deutsches Technikmuseum.
Odkryj najlepsze loty do Berlina. Zobacz aktualne ceny i promocje.
Sprawdź loty do Berlina
Brama Brandenburska
Reprezentacyjna brama miejska, ostatnia z wielu dawnych bram Berlina, ale już w momencie budowy pełniła funkcję bardziej symboliczną niż obronną. Powstała jako część założenia urbanistycznego Friedrichstadt, przy wylocie reprezentacyjnej Unter den Linden.
W 1793 roku dodano słynną Kwadrygę, pierwotnie symbol pokoju wprowadzającego do miasta a po zwycięstwie nad Francją zmieniona na symbol Pruskiej potęgi militarnej.
Napoleon zabrał Kwadrygę do Paryża jako trofeum. Po jego klęsce w 1814 r. Prusacy z triumfem sprowadzili ją z powrotem i dokonali zmian:
- dodano żelazny krzyż (projekt Schinkla),
- dodano orła pruskiego,
- dodano elementy militarne, czyniąc z bogini Pokoju Victorię (boginię Zwycięstwa),
- wieniec pokoju zaczął być interpretowany jako wieniec zwycięstwa.
Od tego momentu Kwadryga stała się wyraźnym symbolem pruskiej potęgi militarnej, triumfu nad Napoleonem i odrodzenia państwa pruskiego.
Reichstag - parlament Rzeszy w Berlinie
Gmach wybudowany jako siedziba Reichstagu II Rzeszy (parlamentu zjednoczonych Niemiec po 1871 r.). Budynek od początku miał być symbolem nowego państwa narodowego, prestiżowym odpowiednikiem gmachów parlamentarnych Londynu lub Paryża.
W wczesnych projektach konkursowych Paula Wallota (ok. 1882–1883) na centralnym frontonie gmachu znajduje się duża kwadryga, bardzo podobna kompozycyjnie do tej z Bramy Brandenburskiej.
Reichstag ucierpiał dwa razy — raz symbolicznie (pożar 1933), drugi raz fizycznie (masakryczne zniszczenia 1945), kiedy stał się symbolicznym celem Armii Czerwonej – Hitlerowcy obstawili go gęstą obroną. Choć nie był już parlamentem (od 1933 w zasadzie nie używany!), to propaganda sowiecka uznała zdobycie Reichstagu za symboliczne „zdobycie Berlina”.
W latach 1995-1999, podczas odbudowy po zjednoczeniu Niemiec, Norman Foster przeprowadził radykalną przebudowę:
- powstała nowa, szklana kopuła, symbol demokratycznej przejrzystości,
- zachowano część oryginalnych murów,
- pozostawiono ślady po kulach Armii Czerwonej,
Od 1999 r. Reichstag znów jest siedzibą Bundestagu.
Pałac Królewski | Stadtschloss | Humboldt Forum
Humboldt Forum stoi na miejscu dawnego Pałacu Miejskiego (Stadtschloss), głównej rezydencji Hohenzollernów, czyli królów Prus i cesarzy Niemiec. Ale to, co dziś tam stoi, jest rekonstrukcją z zewnątrz, a nie oryginalnym pałacem.
Co to właściwie było? Stadtschloss (Pałac Miejski) – monumentalna, barokowa rezydencja Hohenzollernów w centrum Berlina. Budowany od XV w., rozbudowany głównie w XVII–XVIII w.
W porównaniu z Hofburgiem berliński pałac wydaje się skromniejszy, ale ma to swoje powody. Prusy były „prowincjonalne” jeszcze w XVII w. Wiedeń – stolicą wielkiego imperium Habsburgów od prawie tysiąclecia.
Katedra Berlińska
Katedra Berlińska (Berliner Dom) wyróżnia się wśród berlińskich świątyń - i nie tylko dlatego, że stoi na Wyspie Muzeów obok Forum Humboldta, ale też dlatego, że wbrew nazwie nie jest katedrą w sensie kościelnym (nie ma tam siedziby biskupa). To reprezentacyjny kościół dworski dynastii Hohenzollernów, wzniesiony jako monumentalna świątynia protestancka.
Obecny budynek powstał w latach 1894–1905 za panowania cesarza Wilhelma II i jest to największa i najwystawniejsza świątynia protestancka w Niemczech.
W podziemiach znajduje się Hohenzollerngruft, miejsce pochówku wielu władców Prus, elektorów brandenburskich i członków rodziny królewskiej. To jedno z najważniejszych mauzoleów dynastii w Europie.
Katedra św. Jadwigi Śląskiej w Berlinie
Kościół św. Jadwigi Śląskiej w Berlinie to miejsce, które pod względem architektonicznym i symboliki jest naprawdę nietypowe i pełne warstw historycznych. Charaktery styczna mieszanina stylów ma swoje uzasadnienie historyczne: budynek przeszedł kilka faz projektowych i odbudów.
Po wojnie i w latach 50.–60. wnętrze zostało przebudowane z użyciem nowoczesnych materiałów i form (beton, stal, prostota), co nadaje mu bardzo "luterańskiego" charakteru.
Kościół ma rozległą kryptę, w której upamiętniono m.in. duchownych prześladowanych przez III Rzeszę. Nie jest to jedynie lokalna kaplica pamięci – krypta ma wymiar ogólnoniemiecki i ekumeniczny, symbolizując ofiary totalitaryzmu i męczeństwo kapłaństwa.
Św. Jadwiga Śląska w Berlinie to bardzo wyraźny polski akcent w niemieckiej stolicy. Śląsk historycznie był związany z Polską i Niemcami, a kościół miał też podkreślać więzi kulturowe i religijne między społecznościami.
Dla Niemców XIX–XX w. była symbolem pobożnej księżnej i matki-królowej, dla Polaków – polskiej tradycji piastowskiej.
Kościół Mariacki w Berlinie
Kościół Mariacki (Marienkirche) w Berlinie jest jednym z najstarszych zachowanych kościołów w mieście i pozostałością po średniowiecznym Berlinie, jeszcze sprzed epoki Hohenzollernów.
Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z ok. 1270–1290 roku, czyli wczesny Berlin w epoce miejskiej kolonizacji nad Sprewą. Był kościołem parafialnym dla lokalnej ludności niemieckiej i słowiańskiej, przed dużym wpływem Hohenzollernów.
Budynek przetrwał II wojnę światową w dużej mierze nienaruszony, choć w latach NRD wymagał konserwacji. Dziś Marienkirche to kościół parafialny i muzeum historii Berlina.
W porównaniu z późniejszymi monumentalnymi budowlami Hohenzollernów (np. Stadtschloss czy kościoły klasycystyczne) Mariacki jest skromny i funkcjonalny, ale bogaty w detale historyczne i rzeźbiarskie.
Czerwony Ratusz w Berlinie
Ukończono w latach 1861–1869, Rotes Rathaus jest bardzo nietypowy stylistycznie jak na Berlin, bo łączy:
- neorenesans północnowłoski (inspiracje Toskanią i Lombardią),
- gotyk cegły (Backsteingotik) z Europy Północnej,
- niemiecki historyzm (XIX-wieczna moda na style dawne).
W efekcie trochę wygląda jak pałac miejski z północnych Włoch, a trochę jak monumentalny budynek hanzeatycki, ale twórca budynku, Hermann Friedrich Waesemann oficjalnie inspirował sie Ratuszem Staromiejskim w Toruniu
Schloßbrücke - Most Pałacowy
Most zbudowany w latach 1821–1824, jako przedłużenie Unter den Linden na Wyspie Muzeów. Budowla jest uważana za jeden z najpiękniejszych berlińskich mostów
Friedrichswerdersche Kirche
Zbudowany w latach 1824–1831 Friedrichswerdersche Kirche to jeden z najbardziej nietypowych kościołów Berlina, bo wygląda średniowiecznie, ale w rzeczywistości jest to wczesnonowożytny eksperyment architektoniczny. To nie neogotyk, nie romanizm, tylko styl własny autorstwa Karla Friedricha Schinkla.
Schinkel był klasycystą zafascynowanym gotykiem – uważał go za najbardziej „niemiecki” styl. Ale nie próbował odtworzyć średniowiecza, tylko przefiltrował gotyk przez klasycystyczną logikę proporcji i klarowności.
Dziś budynek pełni funkcję muzeum rzeźby XIX wieku (pod zarządem Alte Nationalgalerie).
W środku nie ma klasycznego wyposażenia kościelnego, a wnętrze jest bardzo jasne i „galeryjne”.
Alexanderplatz
Został nazwany na cześć cara Aleksandra I Romanowa. Nazwa pochodzi od wizyty cara Aleksandra I w Berlinie 25 października 1805 roku. Prusacy – chcąc uhonorować ważnego sojusznika – nazwali na jego cześć plac, który wcześniej nazywał się Ochsenmarkt („Targ Wołowy”). Wtedy był to jeszcze dość peryferyjny, handlowy plac miejskiej biedoty, więc zmiana nazwy miała też wymiar propagandowy: pokazanie, że Prusy i Rosja są w bliskiej relacji politycznej przeciw Napoleonowi.
Przy Alexanderplatz krzyżują się linie U-Bahn, S-Bahn, tramwaje, autobusy + duży przepływ osób z dworca Berlin Ostbahnhof i innych punktów. To generuje „dworcowy” klimat ze wszystkimi jego niedogodnościami, jak: bezdomni, narkomani, graffiti, które kontrastują z pobliskimi eleganckimi centrami handlowymi.
Unter den Linden
Unter den Linden znaczy po niemiecku „pod lipami”. To jedna z najsłynniejszych alei w Berlinie, biegnąca w centrum miasta od Bramy Brandenburskiej w kierunku wschodnim, aż do Pałacu Berlińskiego (Starego Pałacu Królewskiego, dzisiejszego Humboldt Forum).
Aleja została założona w XVII wieku, kiedy Berlin był jeszcze znacznie mniejszy. Elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm I (znany jako „Wielki Elektor”) kazał obsadzić główną ulicę miasta lipami (niem. Linden), aby dawały cień i tworzyły reprezentacyjną, elegancką aleję.
Gendarmenmarkt
Gendarmenmarkt w Berlinie to jeden z najpiękniejszych placów w mieście, znany z imponującej symetrii i architektury klasycystycznej. Nazwa pochodzi od Gendarmenmarkt – od Gens d’armes, czyli królewskiej kawalerii stacjonującej tu w XVIII w.
Znajdziemy tutaj:
- Katedra Niemiecka (Deutscher Dom). Zbudowana w 1708 r. jako kościół luterański dla niemieckiej społeczności berlińskiej. Po II wojnie światowej była zniszczona i odbudowana w latach 80. jako muzeum historii parlamentaryzmu (Deutsches Parlamentarisches Zentrum).
-
Katedra Francuska (Französischer Dom). Zbudowana w 1705 r. dla francuskich hugenotów, którzy uciekli do Berlina po prześladowaniach we Francji. Dziś: muzeum hugenotów (Hugenottenmuseum) i punkt widokowy z kopuły. Nie jest czynna liturgicznie
-
Konzerthaus (Sala Koncertowa). Klasycystyczny budynek pośrodku placu, zbudowany przez Karla Friedricha Schinkla w 1821–1824. Dawniej teatr, obecnie miejsce koncertów i wydarzeń kulturalnych.
Checkpoint Charlie
Checkpoint Charlie (często w żartobliwym skrócie jako „Checkpoint C”) to najsłynniejsze przejście graniczne Berlina Zachodniego do Berlina Wschodniego w czasach zimnej wojny, ale jego znaczenie nie wynika tylko z położenia – stoi za nim konkretna historia.
Obok znajdowało się kilka innych punktów granicznych: Checkpoint Alpha – Dreilinden (autostrada do Berlina z zachodu, przy granicy z NRD) Checkpoint Bravo – Dreilinden–Berlin Steinstücken (na zachodniej części Berlina)
Charlie był przejściem dla cudzoziemców i personelu alianckiego, nie dla zwykłych obywateli NRD (tych kierowano na inne punkty, np. Bornholmer Straße).
Podczas kryzysu czołgowego w październiku 1961 r., wojska amerykańskie i radzieckie stanęły naprzeciwko siebie tuż przy Checkpoincie Charlie.
W okolicy działa Checkpoint Charlie Museum (Mauermuseum), dokumentujący historie ucieczek, szpiegostwa i zimnej wojny.
Marie-Elisabeth-Lüders-Haus
Jeden z nowoczesnych budynków niemieckiego Bundestagu położony w centralnej części Berlina, wzdłuż rzeki Sprewy, w sąsiedztwie Reichstagu i innych gmachów rządowych w tzw. „Spreebogen”.
Budynek współgra z modernistycznym układem Spreebogen, kontrastując stylem z monumentalnym, historycznym Reichstagiem.
Nowoczesna szklano-betonowa forma budynku i jego położenie wzdłuż Sprewy sprawiają, że był używany jako lokacja w filmach i serialach, m.in. w filmach z uniwersum Marvela (jako „międzynarodowa siedziba” lub futurystyczny obiekt rządowy).
Białe krzyże - Weiße Kreuze
Miejsce historycznie związane z granicą berlińską w okresie zimnej wojny. Zainicjowane przez prywatną inicjatywę „Berliner Bürger-Verein” w 1971 r., przy okazji 10. rocznicy budowy Muru Berlińskiego.
Początkowo krzyże znajdowały się w różnych punktach przy Murze, tam gdzie zginęli ludzie próbujący uciec do Berlina Zachodniego. W 2003 r. krzyże zostały skonsolidowane w jednym miejscu, tworząc symboliczne „Miejsce Pamięci” przy Sprewie.
Najwiekszy z krzyży dedykowany jest indywidualnie Heinzowi Sokolowskiemu – pierwszej ofierze w Berlinie Wschodnim, która została zastrzelona przy próbie ucieczki (1965). Wyróżnienie większym krzyżem podkreśla jego symboliczny charakter jako reprezentanta wszystkich ofiar granicy.
Pomnik Pomordowanych Żydów Europy
Skela z 2711 betonowych bloków („stel”) różnej wysokości, ułożonych w falującej, nieregularnej siatce. Wrażenie: labirynt, który dezorientuje, przytłacza i prowokuje refleksję, ale na czym? Niewiadomo. Przypadkowy turysta z Chin czy, Kanady czy Półwyspu Arabskiego będzie miał wrażenie, że to tylko taka sztuka dla sztuki.
Polacy mają ostatnio pretensje do Niemców, że upamiętnili swoje zbrodnie na naszym narodzie zwykłym wielkim kamienie, a Zydom postawili wielki pomnik. Wolne żarty. W kwestii tego pomnika, nie mamy Żydom czego zazdrościć.
Temat pomników i pamięci historycznej w Niemczech jest nadal bardzo złożony i pełen napięć symbolicznych.
Plac Poczdamski
Plac Poczdamski (Potsdamer Platz) to jeden z najbardziej zmienionych punktów Berlina – dziś faktycznie wygląda jak wielkie skrzyżowanie otoczone „city center 2.0”, ale przed wojną był to jeden z najbardziej ruchliwych placów Europy, z ogromnym węzłem komunikacyjnym, dworcem, tramwajami, hotelami i eleganckimi pasażami.
Zbudowany w 1838 r. Potsdamer Bahnhof, to był pierwszy dworzec kolejowy Berlina, (linia do Poczdamu).
W latach 1920–1933 przez Plac Poczdamski przejeżdżało ponad 20 tys. pojazdów dziennie – rekord na skalę kontynentu. Nazywano go „Berlińskim Times Square”.
W 1945 plac był kompletnie zniszczony – zabudowa w 80–90% w gruzach. A potem, po 1961 r., Mur Berliński przeciął plac, który znalazł się dokładnie na linii podziału – cały teren stał się ziemią niczyją, jednym z najbardziej martwych zakątków Europy. To tam właśnie powstały słynne zdjęcia „pustki w centrum Berlina”.
Bazar Mauerpark
Bazar w Mauerpark (często nazywany też „Flohmarkt Mauerpark”) to targ pchli, który działa głównie w niedziele. Można tam znaleźć praktycznie wszystko: używane ubrania, starocie, płyty winylowe, antyki, rękodzieło, obrazy, a także lokalne produkty artystyczne.
Nazwa „Mauerpark” oznacza dosłownie „park Muru”, bo teren parku znajduje się wzdłuż dawnej muru berlińskiego.
Niemiecka wersja spiskowych teorii
Berlin jest jednym z najważniejszych miejsc protestowych w Europie. Codziennie koło Reichstagu i Urzędu Kanclerskiego można spotkać:Reichsbürgerów, QAnon-DE, anty-UE, anty-NATO, prorosyjskich aktywistów, ekologów z Letzter Generation
Wszyscy przynoszą swoje piramidy władzy, ale te prezentowane przez Niemców często mają lokalny twist: BRD GmbH, UE jako kaganiec, Bundestag jako teatr, itd.
W tych „piramidach dominacji” w wersji niemieckiej na szczycie często pojawia się herb bardzo podobny do herbu Wielkiej Brytanii (z lwem i jednorożcem), albo jego uproszczona, przerobiona wersja.
Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Humboldt-Universität zu Berlin ma stosunkowo krótką historię w porównaniu z wiekowymi uniwersytetami europejskimi, ale jest jedną z najbardziej prestiżowych uczelni Niemiec i świata.
Założony w 1810 roku, przez Wilhelma von Humboldta, miał łączyć nauczania z badaniami naukowymi, co dziś jest standardem na uniwersytetach badawczych.
Absolwentami uczelni byli min.: Karl Marx, Friedrich Engels i Albert Einstein.
Zeughaus - Muzeum Historii
Zeughaus to klasyczny przykład budynku w centrum Berlina o dużym znaczeniu historycznym i architektonicznym. To właściwie najstarszy budynek Unter den Linden, a dziś część Deutsches Historisches Museum (Niemieckiego Muzeum Historycznego).
Muzeum w jego wnetrzach skupia sie na historii militarnej i politycznej Prus i Niemiec – można prześledzić rozwój państwa od średniowiecza po XX wiek.
- Bilet: wstęp płatny, najlepiej online, żeby uniknąć kolejek.
- Czas zwiedzania: 1,5–2,5 godziny, w zależności od zainteresowania historią.
Pozostałości Muru Berlińskiego
Berliner Fernsehturm
Wieża telewizyjna zbudowana w latach 1965–1969 – jeden z najważniejszych symboli NRD, stoi tuż obok Marienkirche i nieopodal dawnego ratusza.
NRD chciała pokazać, że jest nowoczesnym, postępowym, socjalistycznym państwem, przeciwstawiając się „kapitalistycznemu” Zachodowi i udowadniając, że potrafi realizować spektakularne projekty inżynieryjne.
Wieża specjalnie została postawiona w osi historycznego Berlina, aby:
- przesłonić dawne, „burżuazyjne” symbole (zwróć uwagę, że góruje nad ratuszem, kościołami, nawet nad Unter den Linden),
- stworzyć nową dominantę miasta zgodną z ideologią NRD,
- być widoczna ze wszystkich sektorów, również z Berlina Zachodniego.
Stara Galeria Narodowa w Berlinie
Alte Nationalgalerie (Stara Galeria Narodowa) to jedna z najciekawszych części berlińskiej Muzealnej Wyspy (Museumsinsel) i zdecydowanie warto ją odwiedzić, jeśli interesuje Cię sztuka XIX wieku.
Bilet najlepiej kupić w ramach Museum Pass Berlin, obejmuje kilka muzeów na wyspie. 1,5–2 godziny wystarczy, żeby obejrzeć główne sale.
Uwaga: zdjęcia często są dozwolone bez lampy błyskowej, ale sprawdź aktualne zasady.
Nowy Odwach - Neue Wache
Neue Wache to jedno z najważniejszych miejsc pamięci w Berlinie i w Niemczech, a kolejki do niego są w pełni zrozumiałe, bo to miejsce symboliczne i bardzo poruszające.
Głównym elementem jest ogromna rzeźba:„Matka z martwym synem” (niem. Mutter mit totem Sohn) – dzieło Käthe Kollwitz.
W latach 1818–1918, budynek pełnił funkcję warty wojskowej dla króla Prus. Od 1993 r. pełni rolę centralnego niemieckiego pomnika pamięci ofiar wojny i przemocy.
Przedstawicielstwo Wolnego Państwa Bawarii przy rządzie federalnym Niemiec.
Budynek powstał w latach 1913–1914 jako siedziba berlińskiej izby handlowej (Handelskammer). W 1950–1960 Bawaria zakupiła lub wynajęła budynek jako swoje przedstawicielstwo przy rządzie federalnym w Bonn, a po przeniesieniu Bundestagu do Berlina w latach 90. został przystosowany na stałą siedzibę w nowej stolicy.
Podczas epoki Hohenzollernów i Cesarstwa Niemieckiego każdy kraj związkowy (np. Królestwo Bawarii, Saksonia, Prusy) faktycznie miał własne stałe przedstawicielstwa w Berlinie, co formalnie wyglądało jak mini-ambasady i dawało im poczucie względnej autonomii.
Po 1949 roku, w Republice Federalnej Niemiec, większość krajów związkowych utrzymała tradycję, ale w nowoczesnej formie: nie jako państwa, lecz jako jednostki federalne z własnymi biurami kontaktowymi.
Bawaria jest tu szczególnie wyraźna – historycznie ceni sobie odrębność kulturową i polityczną i często prowadzi własną aktywną politykę w Berlinie.
Jest jednym z nielicznych przykładów budynków landów związkowych funkcjonujących w Berlinie jak mini-ambasady, przy zachowaniu historycznego charakteru architektury.
