Miasto położone w centralnej Słowacji, które od średniowiecza odgrywało ważną rolę w górnictwie.
Jego rozwój rozpoczął się w XIII wieku, kiedy odkryto tu bogate złoża srebra i złota, przyciągając osadników i kupców z różnych części Europy. W XIV wieku miasto uzyskało prawa miejskie, co umożliwiło rozwój samorządu i wzrost znaczenia gospodarczego. Dzięki wydobyciu i przetwórstwu kruszców, Bańska Bystrzyca stała się jednym z najbogatszych ośrodków górniczych Królestwa Węgier.
W XV i XVI wieku miasto wielokrotnie broniło się przed najazdami tureckimi i husyckimi, umacniając swoje fortyfikacje i systemy obronne. W tym czasie rozwinęła się też lokalna kultura i sztuka, finansowana przez bogatych mieszczan i górników. W XVIII wieku górnictwo zaczęło stopniowo tracić na znaczeniu, a miasto przekształcało się w centrum administracyjne regionu.
Bańska Bystrzyca odegrała ważną rolę w historii Słowacji także w XIX i XX wieku, stając się ośrodkiem ruchów narodowych i społecznych. W czasie II wojny światowej miasto było miejscem istotnych wydarzeń związanych z powstaniem słowackim.
Pomimo przemian gospodarczych i politycznych, Bańska Bystrzyca zachowała swój historyczny charakter i układ średniowiecznego miasta. Historia miasta jest ściśle związana z górnictwem, handlem i obroną granic regionu.
Rynek Główny - Námestie
Rynek główny (Námestie) w Bańskiej Bystrzycy robi duże wrażenie i jest jednym z najlepiej zachowanych placów średniowiecznych na Słowacji. Jego układ pochodzi jeszcze ze średniowiecza, kiedy miasto rozwijało się jako ośrodek górniczy i handlowy – prostokątny plan placu oraz brukowana nawierzchnia zachowały się w dużej części do dziś. Otaczają go historyczne kamienice mieszczan, z renesansowymi i barokowymi fasadami, które świadczą o bogactwie dawnego miasta górniczego.
Zamek miejski w Bańskiej Bystrzycy
Początki zamku sięgają XIII–XIV wieku, kiedy miasto zaczęło się rozwijać jako ośrodek wydobycia srebra i złota. Zamek pełnił przede wszystkim funkcję obronną, chroniąc mieszczan i kopalnie przed najazdami, zwłaszcza w okresie wojen husyckich i najazdów tureckich.
W swojej historii był wielokrotnie przebudowywany – pierwotna gotycka twierdza w XVI i XVII wieku została wzmocniona murami bastionowymi i elementami renesansowymi, by sprostać nowoczesnym technikom oblężniczym. W zamku mieściły się także magazyny skarbca miejskiego, arsenał i miejsce kwaterowania straży miejskiej.
Choć z czasem stracił znaczenie militarne, pozostawał ważnym symbolem władzy miejskiej i bogactwa Bańskiej Bystrzycy. Dziś zamek jest udostępniony zwiedzającym i pełni funkcję muzeum, prezentując historię miasta, górnictwa oraz życie mieszkańców w średniowieczu i nowożytności.
Kościół Wniebowzięcia NMP w Bańskiej Bystrzycy
Gotycka świątynia, której początki sięgają XIV wieku, w okresie rozwoju miasta jako ważnego ośrodka górniczego. Wzniesiono ją z kamienia, co podkreśla solidność i trwałość konstrukcji, typową dla gotyckich kościołów miejskich. Kościół pełnił funkcję parafialną dla mieszczan i górników, a jego wnętrze z biegiem czasu wzbogacano o elementy renesansowe i barokowe, takie jak ołtarze czy dekoracje rzeźbiarskie.
Katedra św. Franciszka Ksawerego w Bańskiej Bystrzycy
Katedra św. Franciszka Ksawerego w Bańskiej Bystrzycy jest ciekawym przykładem późniejszych zmian sakralnych w mieście. Choć tytuł „katedra” sugeruje duże znaczenie, budowla jest stosunkowo skromna w porównaniu z gotyckim Kościołem Wniebowzięcia NMP. Powstała w XVII–XVIII wieku, w czasach rozwoju zakonu jezuitów w regionie, i pierwotnie służyła jako kościół klasztorny. Styl architektoniczny łączy elementy barokowe z prostszymi formami, co nadaje jej spokojny, harmonijny wygląd, ale bez monumentalności starszych świątyń miejskich.
Kolumna Maryjna - Mariánsky stĺp
Kolumna Maryjna (Mariánsky stĺp) w Bańskiej Bystrzycy, podobnie jak wiele podobnych w miastach monarchii austro-węgierskiej, ma związek z epidemiami i zarazami, które nawiedzały miasto w przeszłości.
Kolumny Maryjne były stawiane w XVII i XVIII wieku jako wyraz wdzięczności za ocalenie mieszkańców od zarazy lub jako prośba o opiekę Najświętszej Maryi Panny w trudnych czasach.
Wieża Zegarowa - Hodinová veža
Jej początki sięgają XIV wieku, kiedy wzniesiono pierwotną drewnianą wieżę strażniczą w ramach miejskich fortyfikacji. W XVI i XVII wieku wieża została przebudowana w kamieniu i wyposażona w mechanizm zegarowy, który pełnił zarówno funkcję praktyczną, jak i symboliczną – mieszkańcy mogli kontrolować czas, a wieża była znakiem autonomii i znaczenia miasta.
Pomnik poległych bohaterów armii radzieckiej i rumuńskiej w Bańskiej Bystrzycy
Pomnik poświęcony żołnierzom Armii Czerwonej i rumuńskiej, którzy zginęli podczas wyzwalania miasta spod niemieckiej okupacji w końcowej fazie II wojny światowej (kwiecień 1945 roku). Pomnik został wzniesiony w okresie powojennym i był typowym elementem upamiętniającym wkład wojsk sojuszniczych w zakończenie działań wojennych na terytorium Czechosłowacji.
Pomnik króla Beli IV
Król Bela IV (Wojciech IV), węgierski monarcha z dynastii Arpadów, miał znaczący związek z Bańską Bystrzycą, choć nie w sensie codziennego pobytu w mieście, lecz poprzez działania polityczne i gospodarcze.
Po najazdach mongolskich (1241–1242) Bela IV prowadził politykę odbudowy i wzmocnienia Królestwa Węgier. Jednym z jego działań było wspieranie miast górniczych i handlowych, które zapewniały królowi wpływy z podatków od wydobycia kruszców, zwłaszcza srebra i złota. Bańska Bystrzyca – wówczas jeszcze młoda osada górnicza – zyskała dzięki jego przywilejom miejskim i prawom do samorządu oraz wydobycia kruszców. To dzięki królowi Bela IV miasto mogło się szybko rozwijać, przyciągając osadników niemieckich (tzw. Sasi) i innych fachowców, którzy przyczynili się do wzrostu znaczenia górnictwa w regionie.
Trnava
Jedno z najstarszych miast na Słowacji, często nazywane słowackim Rzymem ze względu na liczne kościoły i historyczne budynki.
Koszyce
Drugie co do wielkości miasto Słowacji, po Bratysławie, i ważny ośrodek kulturalny, naukowy i przemysłowy.
Stara Lubowla | Stará Ľubovňa
Niewielkie miasteczko w północno-wschodniej Słowacji, położone w pobliżu granicy z Polską
Bardejów | Bardejov
Malownicze miasto, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO ze względu na swój zabytkowy rynek i zabytkową starówkę.
Lewocza | Levoča
Miasto w północno-wschodniej Słowacji, położone na stokach góry o nazwie Levocské vrchy.