Jeden z najstarszych klasztorów w Polsce, założony w XI wieku przez św. Wojciecha, biskupa krakowskiego.
Za najstarszy klasztor w Polsce uchodzi Opactwo Benedyktyńskie w Tyńcu, ale nie każdy wie, że Czarni Mnisi na Świętym Krzyżu zjawili się jakieś 20-40 lat wcześniej, choć pierwszy murowany kościół w stylu romańskim, powstał dopiero w XII wieku.
Jedno jest pewne, oba polskie klasztory są starsze od tego na Monte Cassino, który jest rekonstrukcją, powstałą po zniszczeniach, jakich doświadczył podczas II Wojny Światowej.
Do klasztoru możemy dotrzeć kilkoma trasami i każda z nich nadaje się na spacer z rodziną, jako wymuszona niedzielnym zakazem handlu, alternatywa dla spędzania czasu w galeriach handlowych.
- Trasa od Nowej Słupi – najpopularniejsza, niezbyt długa, bo około 2km, ale miejscami stroma.
- Trasa od Huty Szklanej – najkrótsza i niezbyt stroma. Doskonała dla tych, którzy wolą 20 minut czatować samochodem na miejsce przed wejściem do supermarketu, zamiast zaparkować 20 metrów dalej. Tym bardziej że droga jest wyasfaltowana i bywa że jeżdżą nią dorożki.
- Trasa od Świętej Katarzyny – najdłuższa, 16 kilometrowa i miejscami stroma trasa dla bardziej wymagających. Ale pod koniec także możemy skorzystać z dorożki.
Klasztor na Świętym Krzyżu jest ważnym miejscem pielgrzymkowym, ze względu na to, że znajdują się w nim relikwie Krzyża Świętego, które zostały przyniesione z Ziemi Świętej przez Benedyktyńskiego mnicha, św. Jakuba.
Obecnie w klasztorze na Świętym Krzyżu znajduje się muzeum, które prezentuje historię klasztoru i relikwie Krzyża Świętego. W klasztorze znajduje się również sklep z pamiątkami oraz księgarnia.
W ciągu wieków klasztor był wielokrotnie niszczony i odbudowywany. W XIII wieku został zniszczony przez Tatarów, a w XVII wieku został spalony przez Szwedów. W XVIII wieku klasztor został odbudowany w stylu barokowym, a w XIX wieku został przebudowany w stylu neogotyckim. Obecny wygląd klasztoru związany jest z przebudową z lat 1902-1910, która nadal nawiązywała do stylu neogotyckiego.
Klasztor na Świętym Krzyżu słynie nie tylko z relikwii Krzyża Świętego, ale również z pięknych widoków na okolicę. Znajduje się na szczycie góry o tej samej nazwie, która wznosi się na wysokość 608 metrów nad poziomem morza. Z tego powodu, klasztor na Świętym Krzyżu jest popularnym celem turystycznym i wędrowniczym.
Pielgrzym lub święty Emeryk
Rzeźba ze świętokrzyskiej skały kwarcytowej o nieustalonym wieku i autorstwie.
Niektórzy twierdzą że pochodzi z XIII wieku, ale nie wiem czym się sugerują.
Czym styl tej rzeźby różni się od podobno celtyckiej, wykutej przed naszą erą, Panny z Rybą z góry Ślęża? Obie są tak samo zerodowane i nieczytelne, a o autorze można powiedzieć tylko tyle że nie był to Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni.
Jedni twierdzą że przedstawia księcia Imre [pol. Emeryk] z dynastii Arpadów, inni że rycerza Emeryka. Spotyka sie też opinię że to kobieta a nie rycerz, ale jest jeden wspólny mianownik w tych historiach: mianowicie ten kamienny pielgrzym co roku przesuwa się o ziarnko piasku w kierunku klasztoru. Kiedy do niego dotrze, nastąpi koniec świata.
Zapewne dlatego Nadleśnictwo Łagów, po uzyskanie wszelkich pozwoleń od konserwatora zabytków, postanowiła niesfornego pielgrzyma przybetonować do gruntu. Kto wie, może to zadziała.
Klasztor Oblatów - Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego
Pobenedyktyński klasztor w którym przechowywane są relikwie Krzyża Świętego, od których opactwo i góra wzięły swoje nazwy.
Nieznany jest rok założenia opactwa, ale tradycja benedyktyńska przypisuje fundację Bolesławowi Chrobremu w 1006 roku. Pewnym jest, że romański kościół, pod wezwaniem Świętej Trójcy, zbudowany został w latach 1102-1138 przez Bolesława Krzywoustego.
W roku 1306, Władysław Łokietek przekazał benedyktynom relikwie drzewa Krzyża Świętego, według legendy podarowane przez królewicza Imre, węgierskiego następcy tronu i syn Stefana I Świętego.
Królewicz Imre jest czczony w Kościele jako Święty Emeryk.
W okresie panowania dynastii Jagiellonów, opactwo było najważniejszym sanktuarium religijnym w Królestwie Polskim.
Władysław Jagiełło odwiedził je w drodze na koronację w Krakowie oraz w drodze pod Grunwald.
Od 1936 mieścił się tu klasztor i nowicjat Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.
W budynku dzisiejszego muzeum do 1939 funkcjonowało najcięższe więzienie w II RP, w którym osadzony był Sergiusz Piasecki i w którym zaczął pisać powieść Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy.
Dzwonnica z XVIII w.
RTCN Święty Krzyż
Wieża nadawcza radiowo-telewizyjna o wysokości 157 metrów, zbudowana w 1966 roku zlokalizowana na Łysej Górze.
Jeden z najlepszych, pod względem powierzchni pokrycia sygnałem, obiektów nadawczych w Europie.
Odbiór sygnału jest możliwy w promieniu ok. 150 km.
Gołoborze świętokrzyskie
Gołoborze to termin ludowy, określający obszary bezleśne znajdujące się na stokach pasm górskich. To na Łysogórachjest jednym z największych w Środkowej Europie, polem nagiej pokrywy bloków skalnych.
Gołoborza świętokrzyskie w przeciwieństwie od rumowisk skalnych powstających dziś w Tatrach są położone poniżej górnej granicy lasu.
Sandomierz
Jedno z najstarszych miast w Polsce, mające bogatą historię sięgającą nawet XI wieku.