Górne Łużyce (niem. Oberlausitz, górnołuż. Hornja Łužica) to historyczno-geograficzny region pogranicza Niemiec, Polski i Czech, o bogatej historii, pięknych krajobrazach i unikatowym dziedzictwie kulturowym.
Region leży głównie w niemieckim kraju związkowym Saksonia – z miastami takimi jak Bautzen (Budziszyn), Görlitz (Zgorzelec), Zittau, Kamenz. Część południowo-wschodnia regionu wchodzi także w skład Polski (np. Bogatynia, Zgorzelec, Lubań).
Łużyce zostały zasiedlony przez Słowian połabskich – Serbołużyczan – w VI–VII w. W X wieku region dostał się pod wpływy Cesarstwa Niemieckiego, m.in. w wyniku wypraw cesarzy Ottonów, co doprowadziło do powstania tzw. Marchii Łużyckiej jako części Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Od XIV w. Łużyce w rękach Korony Czeskiej (dynastia Luksemburgów).
Kuchnia Górnych Łużyc to kuchnia pogranicza niemieckiego, słowiańskiego i czeskiego – wiejska, sycąca, oparta na ziemniakach, kapuście, mięsie i mące.
Typowe dania i produkty:
- Łużycka kiszona kapusta (Lausitzer Sauerkraut) – często z boczkiem lub kminkiem.
- Plinsen – naleśniki ziemniaczane lub mączne, lokalna wersja racuchów.
- Quarkkeulchen – placuszki z twarogu i ziemniaków, smażone na maśle.
- Teichelmauke – puree ziemniaczane z mięsnym sosem, specjalność regionu Löbau.
- Leinöl mit Quark – twaróg z olejem lnianym, typowy dla Serbołużyczan.
- Pflaumenmus – tradycyjna marmolada śliwkowa z pieca.
- Sorbischer Hochzeitskuchen – „serbołużycki tort weselny”, z makiem i kruszonką.
Sühnekreuz - Krzyże pokutne
Kamienne krzyże pokutne, znane również jako krzyże pojednania lub krzyże ofiarne, to bardzo interesujące zabytki kultury prawnej i religijnej średniowiecza. Występują głównie na Śląsku i Łużycach (zarówno Górnych, jak i Dolnych), ale także sporadycznie w innych regionach Niemiec, Czech i Polski. W Polsce najwięcej znajduje się ich na Dolnym Śląsku.
To kamienne, najczęściej granitowe krzyże, które były stawiane przez zabójców na miejscu zbrodni lub w jego pobliżu, zazwyczaj jako część aktu pokuty. Były one elementem średniowiecznego prawa zwyczajowego, które dopuszczało możliwość ugody pomiędzy rodziną ofiary a sprawcą, zamiast zemsty rodowej lub kary sądowej.
Gdzie je można zobaczyć?
- Dolny Śląsk to absolutny rekordzista – np. w okolicach Świdnicy, Strzegomia, Ząbkowic Śląskich, Lwówka Śląskiego, Kamiennej Góry, Jawora i wielu innych.
- Łużyce (szczególnie Górne Łużyce) – wiele krzyży zachowało się wokół Zgorzelca, w Bogatyni, a także po stronie niemieckiej, np. w Budziszynie (Bautzen).
- W niektórych wsiach można znaleźć kilka krzyży obok siebie.
- Część krzyży była wtórnie używana – wmurowywana w mury cmentarzy, kościołów, mostów.
