Stolica i największe miasto Armenii.
Erywań to jedno z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miast świata. Choć współcześnie może wydawać się surowsze od sąsiedniego Tbilisi, ma własny, niepowtarzalny charakter – pełen kontrastów między dawną architekturą z różowego tufu wulkanicznego, postsowieckimi blokami a nowoczesnymi bulwarami.
Erywań powstał około 782 r. p.n.e., gdy król Urartu Argishti I założył tu twierdzę Erebuni – stąd zresztą wywodzi się nazwa miasta (Erebuni → Jerewan). Znaleziska archeologiczne z tej fortecy stanowią dziś jeden z najcenniejszych skarbów kultury ormiańskiej.
Przez wieki miasto przechodziło z rąk do rąk: Persów, Arabów, Turków seldżuckich, Mongołów, Osmanów i Rosjan. W XIX wieku, po wojnach rosyjsko-perskich, Erywań znalazł się w granicach Imperium Rosyjskiego, stając się centrum administracyjnym nowego regionu.
Erywań ma typowo południowy charakter – szerokie ulice, kawiarnie z ogródkami, muzykę na żywo i aromaty grillowanego khorovats (ormiańskiego szaszłyka). Choć nie posiada tylu zabytków co Tbilisi, rekompensuje to autentycznością, widokiem Araratu i gościnnością mieszkańców.
Od 1918 r. (z przerwami w okresie sowieckim) Erywań pełni funkcję stolicy Armenii. W czasach ZSRR miasto zostało gruntownie przebudowane według planu architekta Aleksandra Tamaniana, nadając mu obecny układ placów i alei z charakterystycznym różowym tufem w architekturze.
Odkryj najlepsze loty do Erywania. Zobacz aktualne ceny i promocje.
Sprawdź loty do Erywania
Narodowa Galeria Armenii i Muzeum Historii Armenii
W centrum Erywania, tuż przy Placu Republiki, znajdują się dwa najważniejsze instytucje kultury i historii Armenii: Narodowa Galeria Armenii oraz Muzeum Historii Armenii. Oba budynki tworzą razem swego rodzaju kompleks wystawowy, który pozwala zrozumieć zarówno artystyczne, jak i historyczne dziedzictwo kraju.
Obie instytucje są dostępne dla turystów i mieszkańców, oferując przy tym ciekawe wystawy czasowe i programy edukacyjne. Spacer po Placu Republiki pozwala odwiedzić je w jednej wędrówce i zanurzyć się w kulturę oraz historię Armenii, począwszy od starożytności, poprzez średniowiecze, aż po sztukę współczesną. W połączeniu z monumentalną architekturą placu, fontannami i atmosferą centralnego punktu miasta, wizyta w galerii i muzeum daje pełny obraz duchowego i materialnego dziedzictwa kraju.
Kaskady w Erywaniu
Kompleks Kaskady to monumentalna konstrukcja tarasów i schodów w Erywaniu, położona na zboczu wzgórza, łącząca centrum miasta z północną częścią. Składa się z 572 stopni oraz kilku (pięciu) tarasów.
Pierwotny pomysł sięga lat 20. XX w., gdy architekt Alexander Tamanyan chciał połączyć centrum miasta z północnymi wzgórzami poprzez tarasy, ogrody i ciekawą kompozycję urbanistyczną.
Projekt został „wydobyty” ponownie w latach 70. przez głównego architekta miasta Jim Torosyan (oraz współpracowników) – nadano mu formę monumentalnych schodów i tarasów.
Budowa rozpoczęła się w latach 80. XX w., ale została zawieszona z powodu m.in. trzęsienia ziemi w Armenii w 1988 r. oraz rozpad ZSRR i związanych z tym problemów gospodarczych.
Co zobaczyć – dla turysty
- Na dole kompleksu znajduje się pomnik Tamanyana, przy wejściu na schody.
- Wzdłuż schodów i tarasów: ogrody, fontanny, rzeźby znanych artystów (np. Fernando Botero „Kot” – Cat przed Kaskadą) i panoramy miasta.
- Po wejściu do wnętrza kompleksu: schody w środku, które można pokonać – w razie potrzeby istnieje także ruchoma eskalatorowa część.
- Z tarasu górnego – bardzo ładny widok na centrum Erywania oraz (przy dobrej pogodzie) na górę Mount Ararat.
- Centrum sztuki (Cafesjian) w obrębie kompleksu – wystawy, galerie, ogrody rzeźb.
Wskazówki praktyczne
- Spacer od centrum Erywania do Kaskad jest bardzo wygodny – można dojść pieszo.
- Weź pod uwagę: jeśli zdecydujesz się wejść schodami – 572 stopnie to spory wysiłek, więc warto zabrać napój i wybrać chłodniejszą porę dnia.
- Warto też wejść do wnętrza, sprawdzić centrum sztuki – nawet jeśli nie jesteś miłośnikiem sztuki współczesnej, warto choćby z ciekawości.
- Czasem z górnego poziomu wieje i może być chłodniej niż w centrum – dobrze mieć coś na wierzch wieczorem.
- Na fotografię warto wybrać wcześniejszą godzinę poranną lub późne popołudnie – światło może być wtedy łagodniejsze, a widok lepszy.
Centrum Sztuki Cafesjiana
Głównym pomysłodawcą i fundatorem jest Gerard L. Cafesjian (1925‑2013) — amerykański biznesmen ormiańskiego pochodzenia, który przeznaczył znaczne środki na rozwój tej instytucji. Kompleks obejmuje ekspozycję sztuki współczesnej i rzeźby — zarówno w budynku, jak i w przestrzeni ogrodu, tarasach Kaskady.
Placu Republiki w Erywaniu
Serce współczesnego Erywania – monumentalny, a zarazem przyjazny ludziom plac, który pełni dla Armenii podobną rolę, jak plac Świętego Marka w Wenecji czy plac Niepodległości w Kijowie. Jest nie tylko centralnym punktem miasta, ale też miejscem symbolicznym, łączącym przeszłość ormiańską, radziecką i nowoczesną tożsamość państwa.
Zaprojektował go Alexander Tamanyan, ten sam architekt, który ukształtował cały nowoczesny plan urbanistyczny Erywania w latach 20. XX wieku. Jego koncepcja była wizjonerska: stworzyć miasto promieniste, z osiami zbiegającymi się w jednym reprezentacyjnym placu – otwartym, ale harmonijnie otoczonym budynkami o spójnej architekturze. Budowę rozpoczęto w 1926 roku, a prace trwały jeszcze przez kilka dekad. Ostateczny wygląd plac uzyskał dopiero w latach 50. i 60., kiedy dopełniły go gmachy wznoszone z charakterystycznego dla Erywania różowego i żółtego tufu wulkanicznego.
Plac ma owalny kształt, a jego centralną część wypełnia fontanna z misternym układem dysz, które wieczorami tworzą widowisko muzyczno-świetlne. Wokół rozmieszczono najważniejsze budynki stolicy: dawny Dom Rządu (dziś siedziba premiera), Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Transportu i Łączności, hotel Marriott Armenia oraz Narodowe Muzeum Historii i Galerię Narodową. Całość tworzy półkolistą kompozycję, której elewacje zdobią klasyczne łuki, kolumny i motywy ormiańskie wplecione w neoklasycystyczny rytm – typowy dla wczesnego modernizmu sowieckiego, ale dzięki tufowi znacznie cieplejszy i bardziej południowy w wyrazie.
Katedra Świętego Grzegorza Oświeciciela w Erywaniu
Katedra św. Grzegorza Oświeciciela (Surp Grigor Lusavorich) w Erywaniu to współczesny, ale monumentalny symbol duchowości ormiańskiej — dokładnie w tym samym duchu, w jakim Gruzini wznieśli Sobór Trójcy Świętej w Tbilisi (Sameba), a Serbowie Cerkiew św. Sawy w Belgradzie.
Powstała stosunkowo niedawno, w 2001 roku, z okazji 1700-lecia chrztu Armenii, kiedy to kraj ten jako pierwszy na świecie przyjął chrześcijaństwo jako religię państwową. Świątynia stanowi pomnik tej niezwykłej ciągłości duchowej, a jednocześnie jest znakiem odrodzenia narodowego po upadku Związku Radzieckiego. Jej fundatorami byli głównie Ormianie z diaspory, między innymi z Półwyspu Arabskiego i Stanów Zjednoczonych, a projekt stworzył architekt Stepan Kurkchyan.
Katedra położona jest w centrum Erywania, niedaleko ulicy Tigran Mets, na lekkim wzniesieniu, z którego roztacza się szeroki widok na miasto. Została pomyślana jako kompleks trzech świątyń: głównej, mogącej pomieścić około 1700 osób, oraz dwóch bocznych kaplic poświęconych królowi Tiridatowi III i królowej Ashkhen, czyli władcom, którzy według tradycji zostali ochrzczeni przez św. Grzegorza i przyjęli wiarę chrześcijańską dla całej Armenii. Wnętrze jest proste, pełne światła, zbudowane z tego samego złocistego tufu wulkanicznego, który nadaje barwę wielu budowlom Erywania.
Architektura katedry łączy nowoczesność konstrukcji z tradycyjną ormiańską formą sakralną. Zachowano tu wszystkie elementy charakterystyczne dla średniowiecznych świątyń Armenii: krzyżowy rzut, smukłą kopułę, masywne, ale proporcjonalne ściany i wąskie okna wpuszczające miękkie światło. Nie ma tu ekstrawagancji ani prób przełamywania kanonu. Wszystko jest podporządkowane harmonii, spójności i monumentalnemu spokojowi.
Katedra św. Grzegorza Oświeciciela wpisuje się więc w ten sam krąg duchowej architektury. Nie jest kopią dawnych świątyń, lecz ich logicznym, wiernym rozwinięciem. Armenia dzięki niej zyskała nową dominującą bryłę, a jednocześnie zachowała to, co w jej kulturze najważniejsze – prostotę, spokój i godność kamienia, który pamięta pierwszych chrześcijan na Kaukazie.
Park Narodowy Dilidżan
Jeden z najbardziej malowniczych parków narodowych Armenii, położony w prowincji Tavush, na północnym wschodzie kraju.
Katedra w Eczmiadzynie
Zwana też Katedrą Apostolską Świętej Ewangelii - jedno z najstarszych chrześcijańskich sanktuariów na świecie.
Klasztor Chor Wirap
Jedno z najważniejszych miejsc religijnych w Armenii i jednym z najbardziej symbolicznych dla historii chrześcijaństwa w tym kraju.
Katedra w Zwartnoc
Jeden z najważniejszych zabytków średniowiecznej Armenii, choć dziś zachowały się z niej głównie ruiny.
Klasztor Geghard
Znajduje się w prowincji Kotajk, w wąskiej dolinie rzeki Azat, około 40 km na wschód od Eczmiadzyna.
