Krym ma wiele atrakcji turystycznych, w tym piękne plaże, malownicze krajobrazy, zabytkowe miasta i zamki, a także wiele możliwości do uprawiania sportów wodnych i turystyki górskiej.
Jednym z największych atrakcji turystycznych na Krymie jest Morze Czarne z jego pięknymi plażami i wodami, które są idealne do pływania, nurkowania, żeglowania i windsurfingu. Warto także odwiedzić malownicze miasta, takie jak Sewastopol, Jałta i Symferopol, które słyną z zabytków, kultury i historii.
W Jałcie znajduje się pałac Lwów, który był letnią rezydencją rosyjskich carów, a także słynny park Livadia, gdzie w 1945 roku odbyła się konferencja jałtańska. Symferopol to stolica Krymu, która oferuje wiele atrakcji turystycznych, w tym muzea, galerie sztuki i zabytki architektury.
Krym to również region górski, który oferuje wiele możliwości do wspinaczki górskiej, turystyki pieszej i jazdy na rowerze górskim. W górach Krymu znajdują się malownicze doliny, wodospady i jaskinie, które przyciągają turystów z całego świata.
Tatarzy i Chanat Krymski
Tatarzy Krymscy są ludem tureckim, którego język - Qırım tili - należy do kipczackiej gałęzi języków tureckich, bliskiej karaimskiemu i tatarskiemu kazańskiemu. Ich tożsamość ukształtowała się głównie wokół Chanatu Krymskiego, który istniał od 1441 do 1783 roku.
Chanat powstał jako jeden z sukcesorów Złotej Ordy, a jego pierwszym chanem był Hadżi Gerej. Od XVI wieku był wasalem Imperium Osmańskiego, ale zachowywał znaczną autonomię. Chanat prowadził liczne najezdne wyprawy na Ruś, Litwę i Polskę, handlując m.in. jeńcami – co było źródłem jego dochodów.
W relacjach z Rzeczpospolitą byli zarówno wrogami, jak i sojusznikami np. podczas wojen z Turcją lub Moskwą.
W 1783 r. Krym został zajęty przez Rosję za panowania Katarzyny II – był to koniec niepodległego Chanatu. Rozpoczęły się represje, rusyfikacja i emigracje Tatarów – głównie do Imperium Osmańskiego. W XIX w. wielu krymskich Tatarów wyemigrowało do Anatolii i Rumunii – ich potomkowie mieszkają tam do dziś.
W 1944 r. Stalin oskarżył Tatarów krymskich o kolaborację z Niemcami i nakazał masową deportację całej społeczności (ok. 200–250 tys. osób) do Uzbekistanu, Kazachstanu i Syberii. Wielu zmarło podczas transportu i w pierwszych latach zesłania.
Krym ogołocono z jego autochtonicznych mieszkańców – po deportacji ich domy zasiedlili Rosjanie i Ukraińcy. Do końca lat 80. Tatarzy nie mieli prawa powrotu.
Od końca lat 80. i po rozpadzie ZSRR, Tatarzy zaczęli wracać na Krym. Do aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku stanowili około 12–15% ludności półwyspu. Tatarzy opowiedzieli się zdecydowanie przeciwko rosyjskiej aneksji, co spotkało się z represjami – zakazem działalności Medżlisu (ich parlamentu), aresztowaniami, zaginięciami działaczy.
Autonomia Krymu w ramach Ukrainy
Krym w ramach Ukrainy miał specjalny status autonomii, a obecność rosyjskiej Floty Czarnomorskiej była istotnym czynnikiem geopolitycznym od początku istnienia niepodległej Ukrainy.
Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku, Krym stał się częścią niepodległej Ukrainy jako Autonomiczna Republika Krymu (Автономна Республіка Крим). Miał on własny parlament (Rada Najwyższa ARK) i Konstytucję Krymu (zatwierdzoną przez parlament Ukrainy). Oficjalnymi językami były: ukraiński (język państwowy), rosyjski (praktycznie dominujący) i krymskotatarski (w teorii).
Krym nie miał prawa do samodzielnej polityki zagranicznej ani obronnej – był pod kontrolą rządu w Kijowie, ale cieszył się względnie szeroką autonomią kulturalną i gospodarczą.
Sewastopol był formalnie miastem wydzielonym, nie należał administracyjnie do ARK. Od czasów carskich i sowieckich mieściła się tam główna baza rosyjskiej (wcześniej sowieckiej) Floty Czarnomorskiej.
Choć Krym był częścią Ukrainy, w praktyce:
- Istniały kontrole drogowe i policyjne (zwłaszcza po 2004 r. i Pomarańczowej Rewolucji), szczególnie dla cudzoziemców.
- Dla obywateli Ukrainy nie była to formalna „granica państwowa”, ale często kontrolowano dokumenty i pojazdy, podobnie jak między strefą Schengen a nieschengenską częścią UE.
- Po wojnie w Gruzji (2008) i nasilających się napięciach z Rosją, Ukraina zaczęła ostrzej kontrolować wjazd na Krym, by ograniczyć wpływy rosyjskich służb.
