Republika Wenecka to jedno z najciekawszych i najbardziej nietypowych państw w historii Europy. Pierwotnie Wenecja była miastem-państwem na lagunie, niezależnym politycznie i ekonomicznie od sąsiednich królestw i księstw.
Tradycyjnie, za datę powstania, podaje się 697 rok, kiedy według legendy Paoluccio Anafesto został pierwszym „dusem” (Doge, Dożą) Wenecji, a przetrwała od końca VII w. do 1797 roku, kiedy Napoleon Bonaparte zlikwidował Republikę w wyniku traktatów w Campo Formio.
Republika Wenecka nie ograniczała się tylko do samego miasta Wenecji. Była państwem-miastem z rozległymi terytoriami w północnej i wschodniej Italii oraz nad Adriatykiem i dalej na Morzu Śródziemnym.
Terytoria Republiki Weneckiej
- Terraferma (ląd stały): Obejmowała miasta i prowincje północnej Italii, m.in. Padwę, Vicenzę, Treviso, Belluno, Brescię, Bergamo, Feltre. Zdobycie tych terenów zaczęło się w XV wieku – Wenecja przestała być tylko „miastem laguny” i stała się potęgą terytorialną w północnej Italii.
- Dominia morskie (Mare Nostrum – Morze nasze): Obejmowały wyspy i faktorie handlowe na Morzu Adriatyckim i Morzu Egejskim, w tym: Dalmacja (Split, Zadar, Dubrownik przez pewien czas). Wyspy Morza Jońskiego i Egejskiego (np. Korfu, Kreta – znana jako Candia). Wenecja kontrolowała także Cypr, Wyspy Sporady, a nawet porty w Lewancie dla handlu przyprawami.
- Kolonie handlowe i faktorie: Faktorie i magazyny handlowe na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego umożliwiały kontrolę nad handlem przypraw, jedwabiu, soli i innych cennych towarów. To właśnie dzięki tym dominom Wenecja stała się potęgą morską i handlową, a nie tylko politycznym centrum w lagunie.
Wenecja miała bardzo nietypowy ustrój, który łączył elementy monarchii, oligarchii i republiki.
Najwyższy urząd w państwie, zwany Doża, pełniący funkcje głowy państwa i reprezentanta zewnętrznego, był wybierany przez Rada Wielką (Maggior Consiglio) oraz system losowania oraz głosowania z wieloma etapami.
Doża miał władzę symboliczno-polityczną, ale jego decyzje były kontrolowane przez wiele organów – nie był monarchą absolutnym. Po śmierci doży jego ciało i dokumenty były poddawane ścisłej kontroli, a jego decyzje analizowano pod kątem przekroczenia władzy.
Rada Wielka (Maggior Consiglio), składała się z wszystkich patrycjuszy, którzy byli wpisani do księgi arystokratycznych rodzin Wenecji. Podejmowała decyzje o wojnie, polityce zagranicznej i finansach. To właśnie w tej radzie wyłaniano dożę w skomplikowanym, wieloetapowym procesie.
